Dit boek is in essentie mijn waarheid. Er bestaat niet één waarheid. Ieder mens heeft zijn eigen beleving en daardoor zijn eigen waarheid. De waarheid is ook niet statisch. Nieuwe inzichten veranderen de waarheid. Mijn waarheid heeft pijn gedaan en doet dat nog steeds. Gelukkig steeds minder.
Met deze tekst begon het boek Moederziel dat ik schreef over mijn jeugd met een narcistische moeder en een ontoereikende vader. De waarheid van mijn broer en mijn zus kwamen in grote lijnen overeen met de mijne. Zij vonden echter dat ik nog mild was geweest in mijn vertelling. Misschien was ik gebeurtenissen uit het verleden vergeten. Details of belangrijke zaken. Dat kan. We waren kinderen en herinneren ons niet meer alles. We hebben onze gezamenlijke maar ook onze eigen herinneringen. Misschien was ik er niet bij, toen zij een gebeurtenis beleefden. Of misschien was ik er met mijn gedachten niet bij. Lette ik op iets anders. Een jaar of tien geleden zat ik met mijn vader aan tafel. Hij zei toen dat er verschillende versies van de waarheid kunnen zijn. ‘Nee”, zei ik, “je bedoelt dat de waarheid in het midden ligt’. Maar nee, dat was beslist niet wat hij bedoelde. Hij bedoelde dat iedereen zijn eigen waarheid heeft. Zijn of haar eigen beleving van hoe een situatie was. Ik vond dat toen moeilijk te bevatten. Inmiddels begrijp ik het wel. Mensen beleven en interpreteren een situatie vanuit hun eigen perspectief. Voorbeeld: een oudere man met een blik bier in zijn hand valt op straat en blijft liggen. De ene persoon ziet een alcoholist die stomdronken omvalt. De andere persoon ziet een oude hulpeloze man die zijn evenwicht verloor en toevallig een blikje in zijn hand houdt. Zo zijn er vast nog veel meer versies te bedenken. Met zekerheid is nooit te zeggen of hij is gevallen omdat hij zijn evenwicht verloor of om een andere reden. Ook is niet aantoonbaar of de alcohol een rol heeft gespeeld. Meer feitelijke kennis kan een ander licht op de situatie werpen maar het kan niet alle mogelijkheden uitsluiten. Terugblikkend op deze situatie kan, afhankelijk van je stemming, de gebeurtenis verder gekleurd worden. Ben je in een neerslachtige bui dan wordt de situatie grimmiger en in een positieve bui was het wellicht een vrolijke oude man die weliswaar gevallen was, maar het viel allemaal mee, dus eind goed al goed. Dus door méér aandacht te besteden aan de positieve aspecten van een periode kun je je herinneringen beïnvloeden. Natuurlijk zijn er feitelijke gebeurtenissen die we als waarheid kunnen bestempelen. ‘De man viel’, is een feitelijke gebeurtenis. Wat de oorzaak ook geweest is, hij viel wel. Maar alles eromheen is onderhevig aan interpretatie en beleving.
Wat is dan de waarheid? Er bestaat niet één waarheid. Mijn waarheid is anders dan de jouwe en morgen is mijn waarheid weer anders dan vandaag. De waarheid wordt vervormd en gekleurd, maar is hij daardoor minder waar? Dat denk ik niet. Mijn waarheid is zoals ik het heb gevoeld en beleefd op dat moment en hoe ik het terugkijkend heb ingevuld en geïnterpreteerd. Je kunt daarom alleen maar respecteren dat iemand een situatie anders heeft beleefd dan jij. Daardoor is zijn of haar waarheid niet perse minder waar.
Het is echter ook goed om te weten dat er methoden bestaan die helpen om herinneringen en trauma’s in een ander licht te plaatsen. Het herschikken van herinneringen. Bij het schrijven van mijn boek Moederziel lag de nadruk op verwerking. Het romangenre heet niet voor niets “verwerkingsroman”. De aandacht lag daarin vooral op alle gebeurtenissen in mijn jeugd die een plekje moesten krijgen, gebeurtenissen die bevestiging en erkenning nodig hadden met als doel om ze los te kunnen laten. Hierdoor is er veel aandacht gegaan naar de minder goede tijden en minder goede eigenschappen van mijn moeder. Ik had haar mijn boek graag bespaard, maar aangezien het boek al geruime tijd klaar lag en ze hardnekkig bleef leven, besloot ik dat ik dat niet meer wilde afwachten. Ze herkende zichzelf niet in mijn boek en vond het naar om al die akelige dingen over zichzelf te lezen. Ook zij had haar eigen waarheid. Op mijn vraag of ze destijds andere keuzes had kunnen maken waarbij ze voor ons welzijn zou kiezen in plaats van voor het vervullen van haar eigen wensen en behoeften, antwoordde ze “maar kind, waarom zou ik dat in hemelsnaam doen?”.Wat moest ik daar nog op zeggen? Ze had in één zin de kern van het probleem en ons gemis benoemd.Maar hoe nu verder? Ik wil niet de rest van mijn leven gebukt gaan onder een slechte jeugd. Ik denk dat het voor mij belangrijk is om in plaats daarvan meer aandacht te gaan besteden aan wat er wél goed ging. Ik weet nog niet hoe dat moet en misschien benadrukt het alleen maar wat ook had kunnen zijn en is het herinneren van de goede dingen alleen maar erg pijnlijk. Want zo was het ook. En de ouders die wel lief, aandachtig en zorgzaam waren zou ik zo vreselijk gaan missen. Wie weet, maar mijn besluit staat vast. Het is tijd voor het herschikken van mijn herinneringen door de waarheid opnieuw te kleuren en ook de goede momenten in het licht te zetten.